Η Στρατηγική Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης-Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΟΧΕ-ΒΑΑ) της Ερμούπολης σχεδιάζεται από τον Δήμο Σύρου-Ερμούπολης με στόχο την επίτευξη όσον το δυνατόν υψηλότερης ποιότητας ζωής για όλους τους σημερινούς κατοίκους και επισκέπτες της πόλης και τη διατήρηση της ποιότητας αυτής για τις μελλοντικές γενιές. Το παρόν αποτελεί τη σύνοψη των βασικών σημείων της προτεινόμενης στρατηγικής της ΟΧΕ-ΒΑΑ της προκειμένου να βοηθηθούν οι συμμετέχοντες στη διαβούλευση να αποκτήσουν σαφή εικόνα επί των θεμάτων που τίθενται στο ερωτηματολόγιο.
1. Η περιοχή Παρέμβασης της ΟΧΕ-ΒΑΑ
Η περιοχή παρέμβασης της στρατηγική της ΟΧΕ-BAA δομείται χωρικά κατά μήκος δύο αξόνων οι οποίοι διασταυρώνονται και εντοπίζονται:
- Ο άξονας βορρά-νότου, στο νότιο παραλιακό μέτωπο κατά μήκος και εκατέρωθεν της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου, και στη βόρεια προέκταση του μέσω της Λεωφ. Ανδρέα Παπανδρέου από το Ναυπηγείο μέχρι τη Λαλακιά,
- Ο άξονας ανατολής-δύσης, από το δυτικό τμήμα της πόλης, τη Λαλακιά και τα Πευκάκια μέχρι το ιστορικό κέντρο και την Πλατεία Μιαούλη,
ενώ στο πλαίσιο προώθησης θεματικών δράσεων ο οριζόντιος χαρακτήρας τους καθιστά ικανή την υλοποίηση παρεμβάσεων και σε άλλα σημεία της Ερμούπολης.
2. Προκλήσεις και αποκρίσεις
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ερμούπολη γενικά και ειδικότερα η περιοχή παρέμβασης είναι σύνθετες.
Στον τομέα της κυκλοφορίας, της αστικής κινητικότητας και των μεταφορών, κύρια πρόκληση αποτελεί η ελάφρυνση των κυκλοφοριακών φόρτων στους παραλιακούς οδικούς άξονες (ιδίως κατά τη θερινή περίοδο) και η συγκράτηση της κυκλοφορίας οχημάτων και της στάθμευσης περιμετρικά στην πόλη, ενθαρρύνοντας παράλληλα τις βιώσιμες μετακινήσεις. Η ύπαρξη ενός σημαντικότατου δικτύου κίνησης πεζού και ήπιας κυκλοφορίας προσφέρεται για την προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας αλλά το έντονο ανάγλυφο της πόλης πολλαπλασιάζει τις προκλήσεις – που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν έλλειψη επαρκούς φωτισμού το βράδυ, έλλειψη σήμανσης, έλλειψη κουπαστών στις σκάλες, έλλειψη πληροφόρησης για χρόνο περπατήματος και βαθμό δυσκολίας, έλλειψη σκιάστρων το καλοκαίρι – αποθαρρύνοντας τους πεζούς. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αξιοποιηθεί το επίπεδο ανάγλυφο του νότιου παραλιακού μετώπου και της ζώνης περιμετρικά του λιμανιού για την ανάπτυξη ποδηλατοκίνησης, ενώ η ύπαρξη συγκοινωνίας mini-bus αποτελεί σημαντική ευκαιρία τόσο για τον τουρισμό όσο και για την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας με μέσα φιλικά προς το περιβάλλον (ηλεκτροκίνηση).
Στον τομέα των αστικών χρήσεων γης και του πράσινου στην πόλη, βασική πρόκληση αποτελεί η αντιμετώπιση του διαρκώς μειούμενου αποθέματος ανοιχτών χώρων τόσο με τη δημιουργία νέων χώρων για υπαίθριες δραστηριότητες ανθρώπων όλων των ηλικιών και ζώων συντροφιάς όσο και με τη διασύνδεση των υφιστάμενων χώρων πρασίνου, την αξιοποίηση περιοχών που ακόμη σήμερα δεν έχει αποδοθεί η χρήση τους στον πολίτη (όπως το νότιο παραλιακό μέτωπο και το στρατόπεδο Ζαφείρη), και την αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων δημόσιων υποδομών πράσινων και μη – όπως αθλητικές εγκαταστάσεις που χρειάζονται επειγόντως αναβάθμιση και παιδικές χαρές. Παράλληλα, επιτακτική είναι η δημιουργία νέων προτύπων για το σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων (όπου η στάθμευση συνδυάζεται με το πράσινο, την αναψυχή, την άθληση και την πολιτική προστασία), και ο περιορισμός των οχλούντων χρήσεων.
Στον τομέα της βιωσιμότητας και της αειφορίας, σημαντικές είναι οι ανάγκες ενεργειακής αναβάθμισης σε δημόσια κτίρια και υποδομές (π.χ. αθλητικές εγκαταστάσεις, σχολεία) και η εξοικονόμηση πόρων στο δημόσιο χώρο (π.χ. δημόσιος φωτισμός, ύδρευση) ενώ η παρουσία εγκαταστάσεων ενεργειακών και ναυπηγοεπισκευαστικών δραστηριοτήτων γεννούν την ανάγκη ενίσχυσης της πρόληψης και διαχείρισης φυσικών και ανθρωπογενών κινδύνων.
Στον τομέα της προσβασιμότητας επιτακτική ανάγκη είναι να διορθωθεί ο μη φιλικός σχεδιασμός της πόλης για άτομα με αναπηρίες ή ειδικές ανάγκες – όπου αυτός παρατηρείται σήμερα, ο χαμηλός βαθμός προσβασιμότητας σε διάφορα δημόσια κτίρια, το πολύ περιορισμένο προσβάσιμο περιεχόμενο (π.χ. μουσειακές συλλογές), και το χαμηλό επίπεδο ικανοποίησης αναγκών ατόμων με ειδικές ανάγκες από τις εκπαιδευτικές υποδομές.
Στον κοινωνικό τομέα, διαρκής πρόκληση είναι η ανάγκη στήριξης των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων της πόλης όπως οι κακοποιημένες γυναίκες, τα άτομα τρίτης ηλικίας και τα άτομα με ειδικές ανάγκες, ενώ παράλληλη είναι η ανάγκη στήριξης ατόμων με ψυχικές διαταραχές και ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Παράλληλα ο νησιωτικός χαρακτήρας του τόπου, μεγεθύνει τις προκλήσεις στον τομέα των υπηρεσιών υγείας καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη αξιοποίησης της τεχνολογίας.
Για να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης απαιτείται η εδραίωση μίας ισχυρής και ανθεκτικής τοπικής οικονομίας, η οποία θα βασίζεται στην εξωστρέφεια και θα καταφέρει να αξιοποιήσει τους διαθέσιμους πόλους καινοτομίας για την παραγωγή νέων ανταγωνιστικών οικονομικών δραστηριοτήτων. Προς αυτή την πορεία απαιτείται η βελτίωση θεμελιωδών παραμέτρων όπως η προσαρμογή της επιχειρηματικότητας στις σύγχρονες απαιτήσεις και διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες της παγκόσμιας οικονομίας, η αναβάθμιση των δεξιοτήτων των ανθρώπινων πόρων του νησιού, η διασφάλιση κουλτούρας ποιότητας, η διασύνδεσή των κλάδων της οικονομίας, και η καλλιέργεια κουλτούρας συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων επιχειρηματικών φορέων. Παράλληλα πρόκληση αποτελούν ο εκσυγχρονισμός και η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος και η αύξηση της φέρουσας ικανότητας της πόλης (στη διαχείριση φυσικών πόρων και απορριμμάτων) που θα επιτρέψουν στην Ερμούπολη – και κατ’ επέκταση σε όλο το νησί – να διεκδικήσει το μερίδιο που της αξίζει από τις διαρκώς αυξανόμενες τουριστικές ροές προς τις Κυκλάδες. Η επίτευξη των παραπάνω, θα της επιτρέψει να απευθυνθεί και σε ειδικές κατηγορίες επισκεπτών (π.χ. ψηφιακοί νομάδες, υψηλότερου εισοδήματος και μεγαλύτερης ηλικίας τουρίστες, συνταξιούχοι τρίτων χωρών) που καταγράφουν ισχυρότερο αποτύπωμα στον τόπο που επισκέπτονται.
Μεγάλο πλεονέκτημα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελούν τόσο η τεχνολογία όσο και η μοναδική ιστορική/αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της Ερμούπολης. Η πρώτη προσφέρει τα εργαλεία να επιτευχθούν περισσότερα με λιγότερους πόρους, και η δεύτερη προσφέρει στην πόλη ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα χωρίς προηγούμενο. Η Ερμούπολη είναι από τα λίγα καλοδιατηρημένα ιστορικά σύνολα της χώρας, όμως τόσο ο δημόσιος χώρος χρειάζεται αναβάθμιση και εξορθολογισμό (π.χ. υπογειοποιήσεις καλωδίων και κάδων, φροντίδα αδέσποτων ζώων, φωτισμοί κτιρίων) όσο και το κτιριακό απόθεμα που είτε καταρρέει (π.χ. ιδιωτικά νεοκλασσικά) είτε μένει άδειο και αναξιοποίητο (π.χ. βιομηχανικά κτίρια) χρειάζεται προστασία και επανάχρηση.
Το μεγάλο στοίχημα στο εγχείρημα αυτό είναι η Ερμούπολη να μην μεταμορφωθεί σε ένα άψυχο μουσείο αλλά σε μια πόλη που κρατάει την κληρονομιά και τις μνήμες του παρελθόντος ζωντανές ενσωματώνοντας όλες τις χρήσεις του μέλλοντος σε ένα βιώσιμο, συμπεριληπτικό και λειτουργικό παρόν.
3. Στόχοι και Όραμα της Στρατηγικής ΟΧΕ
Η Στρατηγική της προτεινόμενης ΟΧΕ-ΒΑΑ διαπνέεται από αρχές και φιλοδοξίες οι οποίες σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν το όραμα και τους στόχους της. Ως βασικοί αναπτυξιακοί στόχοι της Στρατηγικής ΟΧΕ-ΒΑΑ του Δήμου Σύρου-Ερμούπολης προσδιορίζονται:
- Η προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής, ιστορικής, αρχιτεκτονικής και αστικής κληρονομιάς της πόλης, και η αξιοποίηση του κτιριακού αποθέματος της
- Η ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας πολιτών και επισκεπτών σε σχέση με την πρόληψη και διαχείριση φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών
- Η ανάπτυξη χώρων πρασίνου και αναψυχής και λοιπών πράσινων υποδομών στον αστικό ιστό
- Η βελτίωση στη διαχείριση φυσικών πόρων σε κοινόχρηστους χώρους (π.χ. ενέργεια), κτίρια, εγκαταστάσεις και υποδομές (βάσει των αρχών της αειφορίας)
- Η βελτίωση της λειτουργικότητας του αστικού χώρου, η ανάπλαση και η αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση του χώρου παρέμβασης (π.χ. υπογειοποίηση καλωδίων), και η αναβάθμιση βασικών υποδομών όπως η διαχείριση απορριμμάτων (π.χ. υπογειοποίηση κάδων απορριμμάτων)
- Η βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών, η μείωση των οχλήσεων και η προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας και των περιβαλλοντικά φιλικών τρόπων αστικής μετακίνησης (π.χ. εναλλακτικά μέσα μεταφοράς, ηλεκτροκίνηση)
- Η δημιουργία μίας πόλης φιλικής για ΑΜΕΑ και άλλες ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού (π,χ, παιδιά), η στήριξη των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού (ΑΜΕΑ, Τρίτη ηλικία) και κάλυψη των αναγκών τους, και η ενίσχυση των δυνατοτήτων κάλυψης αναγκών σε υπηρεσίες υγείας (ψυχικής και σωματικής) και ψυχολογικής υποστήριξης
- Η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, η στήριξη της σύνδεσης και της διάχυσης της καινοτομίας στις επιχειρήσεις, και η ενίσχυση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού
- Οριζόντιος στόχος: η αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών σε όλους τους παραπάνω τομείς (π.χ. ψηφιακό περιεχόμενο πολιτιστικών/τουριστικών πόρων, εξοικονόμηση και διαχείριση ενέργειας και λοιπών φυσικών πόρων, ψηφιακές εφαρμογές πληροφόρησης επισκεπτών και κατοίκων, έξυπνες στάθμευσης, ενημέρωσης κυκλοφοριακού φόρτου και αστικής κινητικότητας, τηλεϊατρική, διαχείρισης ευπαθών ομάδων)
Σε αυτό το πλαίσιο, το Όραμα της Στρατηγικής ΌΧΕ-ΒΑΑ του Δήμου Σύρου-Ερμούπολης είναι:
Η Ερμούπολη να αποτελέσει μία πόλη λειτουργική, ασφαλή και φιλική για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της, προσφέροντας υψηλή ποιότητα ζωής, εργασίας και αναψυχής, μια πόλη που σέβεται και αποκαθιστά την σχέση της με την πλούσια ιστορική, πολιτιστική και αρχιτεκτονική της κληρονομιά, εντάσσοντάς την ενεργά σε μία αναπτυξιακή διαδικασία που βασίζεται στις αρχές της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής αειφορίας, της συμπεριληπτικότητας, και της διττής – πράσινης και ψηφιακής – μετάβασης.
4. Άξονες Προτεραιότητας (Πυλώνες Δράσεων) της Στρατηγικής ΟΧΕ
Η προτεινόμενη στρατηγική ΟΧΕ-ΒΑΑ δομείται γύρω από πέντε (5) Άξονες Προτεραιότητας στο πλαίσιο των οποίων αναπτύσσονται οι σχετιζόμενες αναπτυξιακές δράσεις. Οι Άξονες Προτεραιότητας είναι οι ακόλουθοι:
- ΑΠ1 – Πόλη Πολιτισμού: στοχεύει στην προστασία και ανάδειξη του πολιτιστικού, ιστορικού, αρχιτεκτονικού και κτιριακού αποθέματος της πόλης
- ΑΠ2 – Πόλη Πράσινη και Ασφαλής: στοχεύει στην ενίσχυση πρόληψης και διαχείρισης ανθρωπογενών και φυσικών κινδύνων, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην ανάπτυξη πράσινων υποδομών
- ΑΠ3 – Πόλη Λειτουργική και Βιώσιμη: στοχεύει στη βελτίωση της λειτουργικότητας του αστικού χώρου, στην προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας και στη βελτίωση της προσβασιμότητας του αστικού χώρου για όλους
- ΑΠ4 – Πόλη Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας: στοχεύει στην ενίσχυση της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης στους τομείς προτεραιότητας της Περιφέρειας
- ΑΠ5 – Πόλη Συμπεριληπτική: στοχεύει στην στήριξη ευάλωτων ομάδων μέσω της ανάπτυξης κοινωνικών δομών και τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης